เป็นนิสัยของจิต ไม่ได้คิดไม่ได้ปรุงก็อยู่ไม่ได้ ที่ปรุงก็เพื่อเกี่ยวกับสิ่งนั้นๆ ที่ล่วงมานาน ไม่นาน ก็ทั้งวาดภาพ ปรุงแล้วเป็นภาพนั้นขึ้น

ถ้าจะเทียบจิตของพระพุทธเจ้า พระอรหันต์ท่าน กับจิตของพวกเรา จิตของพวกเรานี้มันเหมือนยุงตีกัน เหมือนยุงชกกัน ยุ่งกันอยู่อย่างนั้น

งานของจิต วันที่ 20 พฤศจิกายน 2518 ความยาว 19.54 นาที สถานที่ : วัดป่าบ้านตาด (ไม่มีต้นฉบับถอดความเสียง)

ภาวะสงครามโลก ก็คือ ความทุกข์ ความพินาศ ฉิบหายของสัตว์โลก นั้นมันเกิดเป็นครั้งเป็นคราว ธาตุ ขันธ์ ใจ กับกิเลสตัณหา เป็นสงครามที่

เทศน์ในวงปฏิบัติ ไม่ค่อยจะเทศน์ไปกว้างขวางให้เสียเวลามากมาย เทศน์ย่นลงมาในจุดสำคัญๆ เทศน์เรื่องทุกข์ อะไรเป็นทุกข์ในโลกนี้?

กรรมเป็นเครื่องจำแนกสัตว์ วันที่ 29 พฤศจิกายน 2518 ความยาว 25.04 นาที สถานที่ : วัดป่าบ้านตาด (ไม่มีต้นฉบับถอดความเสียง)

จิตถ้าเราจะเทียบทางโลกแล้ว ก็เป็นผู้ต้องขังมาตลอดเวลา เหมือนคนที่เกิดอยู่ในเรือนจำ โดยอยู่ในเรือนจำ ในห้องขัง ไม่มีวันออกมา

การแสดงธรรมในครั้งพุทธกาล ทรงแสดงจากพระโอษฐ์ของพระพุทธเจ้าเป็นส่วนมาก จากนั้นก็สาวกแสดง ซึ่งล้วนแต่

ถ้าใจไม่มีความสงบเลย ก็จะหาความสุขไม่ได้ตลอดไป ดังเราผ่านโลกมานานทุกๆคน นับแต่วันเวลาโผล่ออกมาสู่ความเป็นมนุษย์

ก่อนอื่นให้ใจได้รับการอบรมศีลธรรมคุณงามความดีต่างๆ หลังจากนั้นก็ฝึกหัดทางด้านจิตใจ ทดสอบอารมณ์ที่เคยเป็นพิษ

ศาสนาในขั้นเริ่มแรกที่พระพุทธเจ้าทรงประกาศเอง มีสาวกช่วยพุทธภาระให้เบาบางลง ในครั้งนั้นศาสนาไม่ค่อยกว้างขวาง มีแต่เนื้อๆ

จิตของสัตว์โลกที่มีกิเลสเครื่องวุ่นวายสับสน ก็มักเป็นกันอย่างนี้แต่ไหนแต่ไรมา ตำหนิกันไม่ลง เพราะต่างคนต่างมีโรคที่คอยรับยา

ผู้ปฏิบัติธรรมจะเริ่มรู้ธรรม หรือมีความรู้สึกในธรรม ทางด้านจิตตภาวนาเด่นกว่าด้านอื่นๆ ขยายวงกว้างออกไป เช่น ความซึ้งจากการให้

การสร้างคุณงามความดีทั้งหลาย เปรียบเหมือนกับการชะล้างตนให้สะอาด การฝึกหัดสติปัญญา เครื่องแก้ใจ ก็ชื่อว่าการชะล้างตน

ปัญหาของโลกในปัจจุบันนี้ที่มีมากก็คือปัญหาที่ “ตายแล้วเกิด” ดูจะมีน้อย “ตายแล้วสูญ” รู้สึกว่าจะมีมากขึ้นทุกที ซึ่งเป็นปัญหาใหญ่

โลกที่มีสุคโต วันที่ 15 ธันวาคม 2518 ความยาว 31.44 นาที สถานที่ : วัดป่าบ้านตาด (ไม่มีต้นฉบับถอดความเสียง)

เราเกิดมากับสิ่งจอมปลอมด้วยกันทั้งนั้น รวมทั้งสัตว์ ทั้งบุคคลเข้าด้วยกัน ยังไม่มีความจริงเข้าแทรกสิงจิตใจได้ ใจจึงปลอมทั้งดวง

พระพุทธเจ้าท่านเป็นนักรบ ทรงสอนพุทธบริษัทให้เป็นนักรบเหมือนกัน วิธีการที่พระท่านไปเที่ยวกรรมฐานในที่ต่างๆ ล้วนเป็นวิธีการของ

พหุํ เว สรณํ ยนฺติ ในภาษิตที่ยกขึ้นนี้ ท่านพูดถึงความจนตรอกจนมุมของคนที่ต้องวิ่งหาที่พึ่ง ระส่ำระสายไม่เป็นท่าเป็นสาระ เพราะภัย

เพียงขณะที่เริ่มฝึกหัดจิตเบื้องต้น เราก็ได้เริ่มใช้สติแล้ว มีความตั้งท่าตั้งทางระมัดระวังอยู่ภายในใจ คือทำความรู้สึกกับใจ มีเจตนาพร้อม

ถ้ามีแต่ละคน อยู่กันคนละหนละแห่ง ก็ไม่เป็นเครื่องสะดุดใจอะไรมากนัก แต่ถ้ามารวมกันเข้า รวมกันเข้า รวมกันมากเข้า

จิตทั้งๆที่ไม่รวมไม่สงบลงเป็นสมาธิก็ตาม เมื่อกำหนดดูที่จุดแห่งความรู้นั้น จะเห็นว่าเป็นความละเอียดอ่อนมากที่สุดจนพูดอะไรไม่ถูก

เรามีศาสนาเป็นเครื่องปกครองจิต เหมือนกับลูกที่มีพ่อแม่ปกครอง อุ่นหนาฝาคั่งเย็นสบาย พ่อแม่ก็มีเหตุมีผล ลูกก็เป็นผู้สนใจในเหตุผล

คำว่า “ผล” ก็เป็นอาการหนึ่ง คือ เป็นชื่อแห่งธรรมที่ปรากฏอยู่ในจิตใจ ตามขั้น ตามภูมิ ของใจ ของธรรม ที่เรียกว่า “ธรรมแท้” เป็นลำดับๆ

หินลับสติปัญญา วันที่ 29 ธันวาคม 2518 ความยาว 33.54 นาที สถานที่ : วัดป่าบ้านตาด (ไม่มีต้นฉบับถอดความเสียง)

สาระคุณของศาสนธรรม วันที่ 30 ธันวาคม 2518 ความยาว 33.38 นาที สถานที่ : วัดป่าบ้านตาด (ไม่มีต้นฉบับถอดความเสียง)

การไม่คบคนพาลสันดานหยาบ การคบบัณฑิตผู้ประพฤติชอบด้วยกายวาจาใจ “เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ” ท่านว่าเป็นมงคลอันสูงสุด

โลกที่ไม่มีศาสนา ต้องเป็นโลกที่เดือดร้อนอย่างไม่มีปัญหาสิ้นสุด คนไม่มีศาสนาก็เป็นคนเดือดร้อนไม่มีขอบเขตเช่นเดียวกัน

การปราบปรามโจรผู้ร้ายภายในจิตใจ เมื่อเริ่มปราบปรามทีแรกก็เป็นทุกข์ เพราะส่วนมากมีแต่แพ้มัน ก็ยังดีที่เรายังมีกำลังพอต่อสู้มัน

คนเราเหมือนกับต้นไม้ ถ้ารดน้ำให้ปุ๋ยอยู่เรื่อยๆ บำรุงอยู่โดยสม่ำเสมอ ก็มีความสดชื่นดี และเติบโตขึ้นเร็วกว่าปกติธรรมดา

คนแทบทั้งโลกมีความเห็นอันเดียวกัน และจากความเห็นอันเดียวกัน คำพูดก็เป็นเหมือนๆกันว่า “ถ้าชาติหน้ามี ขอให้เป็นอย่างนั้นๆ!”

ครั้งพุทธกาลปรากฏว่าท่านสนใจทาง “จิตตภาวนา” มากกว่าด้านวัตถุ ไม่ใช่มากธรรมดา ท่านถือเป็น “เนื้อ” เป็น “หนัง” เป็นสาระสำคัญ

วันนี้เทศน์เรื่องมนุษย์สูงกว่าบรรดาสัตว์ โลกสูงกว่ามนุษย์ ธรรมสูงกว่าโลก เพราะฉะนั้นธรรมกับมนุษย์จึงเป็นคู่ควรกัน

พระวัชชีบุตร ท่านเป็นบุตรแห่งชาว “วัชชี” สกุลนั้นมีลูกชายคนเดียวของพ่อแม่ บวชแล้วไปบำเพ็ญสมณธรรมอยู่ที่ป่าช้า

ให้เป็นนักต่อสู้อยู่ตลอดเวลา ไม่เคยปรากฏในบทใดบาทใดว่าพระองค์ทรงสอนให้ลดละความพากเพียรและอ่อนแอในการงาน

ทีแรกก่อนปฏิบัติเราไม่อยากจะเชื่อว่า “ธรรมอยู่กับใจ ที่ไหนกัน” อยู่กับความเพียรในใจนั้น น่าฟังกว่าที่ว่า “ธรรมอยู่กับใจ”

บุคคล และ สัตว์ ที่ได้รับความกระทบกระเทือน หรือความสัมผัสรับรู้ในสิ่งต่างๆ ที่นอกเหนือไปจากใจ ไม่มี! ใจจึงเป็นสิ่งสำคัญ

การเกิดในแดนพระพุทธศาสนา แต่ไม่ได้อยู่ในแดนพุทธศาสนา ก็เหมือนอย่างโบราณท่านว่า “เป็นผู้ชายไม่ได้บวช” ฉะนั้น

ตามหลักธรรมท่านกล่าวไว้ว่า “สุญญกัป” คือระยะที่ว่างเปล่าจากศาสนา ไม่มีอรรถไม่มีธรรม คำว่า “ศีล” ว่า “ธรรม” ว่า “บาป” ว่า “บุญ”

“เปลี่ยนเสื้อ” เปลี่ยนเสื้อนั้นมีหลายชนิด เปลี่ยนเสื้อดีเป็นเสื้อขาดก็มี ระวังให้ดีนะ เปลี่ยนเสื้อคน เอาเสื้อสัตว์มาใส่ก็มี นั่น ระวัง!

ขณะฟังเทศน์ให้จิตอยู่กับตัวไม่ต้องส่งออกไปที่ไหน ให้รู้อยู่จำเพาะตัวเท่านั้น แม้แต่ที่ผู้เทศน์ก็ไม่ให้ส่งออกมา

ศาสนาอยู่ที่ไหน วันที่ 25 มกราคม 2519 ความยาว 33.58 นาที สถานที่ : ศาลาโรงครัว วัดป่าบ้านตาด (ไม่มีต้นฉบับถอดความเสียง)

การเรียนเป็นเหมือนกับเรียนแผนที่ แต่ส่วนมากมักไม่ทำตาม “แผนที่” แต่แผนที่ภายนอก กับแผนที่ภายในนี้ผิดกันคนละโลก

ถาม-ตอบปัญหา วันที่ 27 มกราคม 2519 ความยาว 20.58 นาที สถานที่ : ศาลาโรงครัว วัดป่าบ้านตาด (ไม่มีต้นฉบับถอดความเสียง)

ถ้าเทียบเคียงอันตรายระหว่างกิเลสกับเรา ก็เหมือนกับแม่เนื้อกับนายพราน แม่เนื้อเที่ยวหากินไป ถูกนายพรานยิงเอาๆ

ในมงคลสูตร ท่านสอนให้คบบัณฑิต อย่าคบคนพาล คนพาลก็คือหัวใจเจ้าของพาลนั่นเองเป็นอันดับแรก คือมีคนพาลภายนอก

เมื่อจิตยังอยู่ในที่มืดมนด้วยกิเลสชนิดต่างๆ ปกปิดกำบัง ก็เช่นเดียวกับเราเข้าไปในป่ารกชัฏและกว้างขวาง ขณะอยู่ในป่านั้น

ความโง่ก็ดี ความฉลาดก็ดี ก็คือใจ ท่านสอนไว้ว่า “มโน ปุพฺพงฺคมา ธมฺมา มโนเสฏฺฐา มโนมยา” สิ่งทั้งหลายสำคัญอยู่ที่ใจ

อกาลิกจิต อกาลิกธรรม วันที่ 4 กุมภาพันธ์ 2519 ความยาว 40.27 นาที สถานที่ : ศาลาโรงครัว วัดป่าบ้านตาด (ไม่มีต้นฉบับถอดความเสียง)

“จีรังถาวร” เป็นสิ่งที่โลกต้องการในส่วนที่พึงปรารถนา เช่น ความสุข เป็นต้น แต่สิ่งดังกล่าวจะหาได้ที่ไหน? เพราะในโลกนี้เต็มไปด้วย

จงพยายามทำใจให้เป็นหลัก เพื่อเป็นเครื่องยึด ทำอะไรต้องให้มีหลักเกณฑ์ ให้มีเหตุผล ถ้าไม่มีเหตุมีผลก็หาความแน่นอนไม่ได้

จิตที่หิวธรรมและอิ่มธรรม ผิดกับความหิวและอิ่มในสิ่งทั้งหลาย คำว่า “หิวธรรม” นี่เรามาแยกออกพูด จิตมีความรักใคร่ชอบใจพอใจในธรรม

ท่านอาจารย์มั่นท่านพูดเสมอ เวลาเทศน์ไปสัมผัสหรือพูดไปสัมผัส ดังที่เขียนไว้ใน “มุตโตทัย” ก็ดูเหมือนมี แต่ท่านไม่แยก

“พิธี” เช่น ฟังพอเป็นพิธี เทศน์พอเป็นพิธี อย่างนี้ทางภาคปฏิบัติไม่ได้นำมาใช้กัน สำหรับผู้มุ่งอรรถมุ่งธรรมจริงๆ ไม่นำมาใช้

วันนี้เป็นวันมาฆบูชา คล้ายกับวันปลงพระชนมายุสังขารของพระพุทธเจ้า ที่จะทรงลาโลกลาสงสาร หรือลาเรือนจำแห่งวัฏจักร

คำว่า “จิต” โดยปกติก็มีความละเอียดยิ่งกว่าสิ่งใดๆอยู่แล้ว แม้จะมีสิ่งละเอียดด้วยกัน ซึ่งเป็นฝ่ายต่ำฝ่ายมัวหมองปกคลุมหุ้มห่อ

ในหลักธรรมท่านว่า “ความยินดีในธรรม ชนะซึ่งความยินดีทั้งปวง รสแห่งธรรมชนะซึ่งรสทั้งปวง” คำนี้ออกมาจากท่านผู้ที่เคยได้

การที่อยากให้คนดี ไม่มีใครที่จะเกินพระพุทธเจ้าไปได้ พระโอวาทที่ประทานไว้แก่โลกก็เพื่อให้โลกเป็นคนดีกันทั้งนั้น เป็นคนดีมีความสุข